تحقیق تفسیر سوره حشر

تحقیق تفسیر سوره حشر

قسمتی از متن:

بسم الله الرحمن الرحیم‏الحمد لله رب العالمین...اعوذ بالله من الشیطان الرجیم:

«یا ایها الذین امنوا اتقوا الله و لتنظر نفس ما قدمت لغد و اتقوا الله‏ان الله خبیر بما تعملونو لا تكونوا كالذین نسوا الله فانسیهم‏انفسهم اولئك هم الفاسقونلا یستوى اصحاب النار واصحاب الجنة اصحاب الجنة هم الفائزون ⁽¹⁾ این آیات ظاهرش این است كه از آیات گذشته به كلى جداست.البته‏در این كه از نظر مضمون مضامین دیگرى است بحثى نیست ولى آیا به‏تناسب آن آیات هم هست،مى‏شود تناسبى هم در نظر گرفت،ولى‏سبك قرآن این است كه همیشه انسان را از دنیایى به دنیاى دیگر مى‏بردو از آن دنیا به دنیاى دیگر.قبلا بحث‏یهودیان بود و بعد بحث منافقین وروابطى كه این دو گروه با یكدیگر داشتند و از این آیه به بعد مخاطب‏مؤمنین هستند،آنهم در امرى كه دیگر مربوط به روابطشان با منافقین یایهود نیست بلكه مربوط است به روابطشان با خدا.این است كه مساله‏خیلى رنگ موعظه و اندرز و معنویت مى‏گیرد و خیلى هم در این جهت‏اوج مى‏گیرد.از این دو سه آیه كه بگذریم آنگاه آیات توحیدى مى‏آید كه‏آیات آخر سوره حشر در قرآن معروف است.

خطاب به مؤمنین است: «یا ایها الذین امنوا اتقوا الله‏» اى اهل ایمان‏تقواى الهى داشته باشید. راجع به كلمه‏«تقوا»ما مكرر بحث كرده ونوشته‏ایم كه اگر چه معروف در ترجمه‏ها این است كه تقوا را گاهى به‏ترس و گاهى به اجتناب ترجمه مى‏كنند-اگر بعد از آن‏«خدا»ذكر شده‏باشد(اتقوا الله)مى‏گویند یعنى از خدا بترسید،و اگر«معصیت‏»ذكر شده‏باشد(اتق المعاصى)مى‏گویند معنایش این است كه از معاصى اجتناب‏كنید-ولى مفهوم كلمه‏«تقوا»نه اجتناب است و نه ترس.البته تا حدى‏ملازم[با ایندو]هست،یعنى هر جا كه تقوا باشد خشیت الهى هم‏هست و هر جا كه تقوا باشد اجتناب از معاصى هم هست ولى خود این‏لغت معنایش نه اجتناب است و نه ترس;و در اصطلاحات خود قرآن ودر نهج البلاغه-كه‏«تقوا»خیلى تكرار شده است-كاملا پیداست كه‏معنى تقوا نه ترس است و نه اجتناب.

تقوا از ماده‏«وقى‏»است.وقى یعنى نگهدارى.تقواى از معاصى درواقع معنایش‏«خود نگهدارى‏»است.متقى باش یعنى خود نگهدار باش.

خود این،یك حالت روحى و معنوى است كه از آن تعبیر به‏«تسلط برنفس‏»مى‏كنند.اینكه انسان بتواند خود بر خود و در واقع اراده و عقل وایمانش بر خواهشها و هوسهایش تسلط داشته باشد به طورى كه بتواندخودش خودش را نگه دارد،این نیروى خودنگهدارى اسمش‏«تقوا»

است.خود را نگه داشتن از چه؟از آلوده شدن به معصیت.نتیجه آلوده‏شدن به معصیت چیست؟در معرض قهر و انتقام خدا قرار گرفتن.پس خود را نگهدارى كردن از معصیت لازمه‏اش اجتناب از معصیت است ولازمه اجتناب از معصیت،خود را از لازمه معصیت‏یعنى خشم الهى‏نگهدارى كردن است.پس اگر گفتند«اتق الذنب‏»معنایش این است كه‏خود را نگه‏دار از اینكه گرفتار گناه شوى.اگر بگویند«اتق الله‏»معنایش‏این است كه خود را نگه‏دار از اینكه گناه كنى و در اثر گناه كردن درمعرض خشم الهى قرار بگیرى.ما كلمه‏اى نداریم كه بخواهیم به جاى‏«اتقوا»بگذاریم و لذا ترجمه نداریم;همیشه مى‏گوییم تقواى الهى داشته‏باشید.لغتى در زبان فارسى وجود ندارد كه به جاى كلمه‏«تقوا»بگذاریم‏ولى وقتى كه با جمله بیان كنیم مقصود همین درمى‏آید،خود رانگهدارى كردن،كه اساس تربیت دینى همین است كه انسان خود برخود مسلط باشد.مگر مى‏شود چنین چیزى كه یك چیز خودش برخودش مسلط باشد؟اگر یك چیزى خودش یك امر بسیط باشد كه معنى‏ندارد خودش بر خودش مسلط باشد.این نشان مى‏دهد كه انسان دو«خود»دارد،یك خودش خود حقیقى است و خود دیگرش ناخوداست،و در واقع[تقوا]تسلط خود است بر ناخودى كه[انسان]آن‏ناخود را خود مى‏داند.

شاید این حدیث را مكرر خوانده باشیم كه پیغمبر اكرم عبورمى‏فرمودند،دیدند عده‏اى از جوانان مسلمین در مدینه مشغول‏زورآزمایى هستند از این راه كه سنگ بزرگى را بلند مى‏كردند مثل‏«وزنه‏بردارى‏»كه چه كسى بیشتر مى‏تواند این سنگ را بلند كند.

ضرت‏ایستادند،بعد فرمودند:آیا مى‏خواهید من میان شما داور باشم كه‏كدامیك از شما قویتر هستید؟همه گفتند:بله یا رسول الله،چه از این‏بهتر!شما داور باشید.فرمود:پس من قبلا به شما بگویم از همه شماقویتر آن فردى است كه وقتى شهوت و طمعش به هیجان درمى‏آید بتواند بر آن مسلط باشد،و آن كسى است كه وقتى بر چیزى خشم‏مى‏گیرد بتواند بر خشم خودش مسلط باشد.مولوى مى‏گوید:

وقت‏خشم و وقت‏شهوت مرد كو طالب مردى چنینم كه به كو

امیر المؤمنین مى‏فرماید:«اشجع الناس من غلب هواه‏»از همه مردم شجاعتركسى است كه بر هواى نفسش غالب باشد.