مقاله درباره آفتابگردان

مقاله درباره آفتابگردان

خصوصیات گیاهی: آفتابگردان با نام علمی Helianthus annuus L . گیاهی است یكساله از تیره مركبه Compositae كه بصورت بوته ای استوار رشد می كند . طول دوره رشد آفتابگردان بسته به رقم و كلیه عوامل محیطی از 90 تا 150 روز می باشد . آفتابگردان ریشه مستقیم و توسعه یافته ای دارد كه پتانسیل نفوذ آن در خاك به سه متر می رسد . پهنك برگهای كه در معرض نور است همراه با خورشید تغییر جهت داده و همواره به حالت تقریباً عمود بر اشعه آفتاب قرار می گیرد . پهنك برگ هنگام صبح بسوی شرق ،‌هنگام غروب بطرف غرب و ظهر رو به بالا می باشد . گل آذین آفتابگردان طبق یا كپه ای است . لقاح به دلیل اینكه پرچمها زودتر بلوغ می یابد غالباً از نوع دگرگشنی است . میوه آفتابگردان نوعی فندقه است كه در اینجا با دانه مترادف گرفته می شود . رنگ دانه از سفید تا سیاه با خاكستری خط دار و بسته به رقم تغییر می كند . هر چه درصد وزنی پوسته كمتر باشد درصد وزنی روغن بیشتر خواهد بود . سازگاری: آفتابگردان از نظر عكس العمل نسبت به طول روز بی تفاوت بشمار می رود ولی به نور فراوان نیاز دارد . آفتابگردان ریشه توسعه یافته ای دارد كه گیاه را به خشكی مقاوم می سازد ، مشروط بر آنكه خاك عمیق بوده و تراكم و ساختمان خاك محدود كننده رشد ریشه نباشد . آفتابگردان به شوری خاك نسبتاً مقاوم است و در محدوده ای از اسیدیتیه خنثی رشد خوبی دارد . تناوب زراعی:موقعیت آفتابگردان در تناوب زراعی مشابه ذرت است و معمولاً بعد از بقولات علوفه ای بعنوان اولین یا دومین محصول وجینی كاشته می شود ، در صورت وجود و گسترش بیماریهای ریشه ای نبایستی با گیاهانی مانند نخود ، چغندر قند و سیب زمینی كه بیماریهای ریشه ای مشابه دارد در تناوب قرار گیرد . مثالهایی از تناوب آن در شرایط آبیاری بشرح زیر است . علوفه چند ساله ـ پنبه ـ آفتابگردان ـ گندم ـ جو ـ آیش ـ شبدر ـ آفتابگردان ـ گندم ـ جو کود شیمیایی: تولید هر تن دانه آفتابگردان موجب خروج 40 تا 60 كیلو ازت ، 15 تا 33 كیلو اكسید فسفر( p2o5) و 75 تا 120 كیلو اكسید پتاسیم (K2o) از خاك می گردد . معمولاً ثلث تا نصب كود از ته را قبل از كاشت و بقیه را همراه با آخرین وجین مكانیزه به خاك اضافه و بلافاصله آبیاری می كنند . تاریخ کاشت: حداقل حرارت لازم برای جوانه زدن بذر آفتابگردان حدود 8 تا 10 درجه سانتیگراد در خاك است . معمولاً این حرارتها در خاك با رسیدن میانگین شبانه روزی حرارت هوا به 10 تا 15 درجه سانتیگراد تأمین می گردد . کنترل علفهای هرز: كنترل علفهای هرز با استفاده از علف كشها بسیار مطلوبست . از علف كشهایی كه بصورت قبل از كاشت جهت كنترل بذر علفهای هرز مختلف در آفتابگردان قابل مصرف است می توان اپتام (Eptam) و تریفلور الین Ttifluralin را مورد اشاره قرار داد . این علف كشها را می توان قبل از پشته بندی روی خاك پاشید ، با دیسك تا عمق 10 سانتی متری با خاك مخلوط و سپس پشته بندی كرد . میزان مصرف اپتام 4 تا 5 لیتر از مولسیون 75 درصد و میزان مصرف تریفلورالین حدود 2/1 لیتر در خاكهای سبك ، 8/1 لیتر در خاكهای متوسط و 4/2 لیتر در خاكهای سنگین از امولسین 48 درصد می باشد . آفات و امراض: مهمترین آفت اختصاصی آفتابگردان در ایران پروانه دانه خوار آفتابگردان با نام علمی Homoeosoma nebulella است . لارو این پروانه به رنگ عمومی شكری و سر قهوه ای رنگ از برگ و گلها تغذیه و سپس به دانه حمله می كند . در هر حال می توان از سموم تیودان و دیازینون در دو نوبت یكی همزمان با تشكیل گلها و دیگری حجدود 10 روز بعد استفاده نمود . انهدام بقایای گیاهی آلوده از طریق سوزانیدن یا شخم بقایا جهت از بین بردن لاروها و شفیره های زمستان گذران مفید است . مؤثرترین روش مبارزه با این آفت استفاده از ارقام مقاوم است . حشرات دیگری كه در ایران به آفتابگردان حمله می كند عبارتند از شب پره زمستانی ، سوسكهای گرده خوار و پروانه كار ادربنا . این آفت اهمیت اقتصادی زیادی ندارد . از بیماریهای مهم آفتابگردان در ایران می توان سفیدك داخلی وزنگ آفتابگردان را نام برد . عامل بیماری سفیدك داخلی قارچی است بنام Plasmopora helianthi كه بوسیله خاك و بذر آلوده انتقال ،‌از طریق ریشه به نبات سرایت و بحال سیستمیك در می آید . مبارزه با این بیماری انتخاب بذر غیر آلوده ، ضد عفونی بذر با سموم قارچ كش مانند گرانوزان یا مركوران به میزان 2 در هزار ، تناوب زراعی ، كندن و سوزاندن بقایای گیاهی آلوده و كشت ارقام مقاوم انجام پذیر است . عامل بیماری زنگ آفتابگردان قارچی است بنام Puccinia helianthi رشد و نمو این قارچ سب پیدایش لكه های برچسته و پراكنده ای به رنگ قهوه ای تیره در پشت برگها می گردد كه در نهایت منجر به رد شدن و ریزش برگها می شود . مهمترین راه مقابله با این بیماری استفاده از ارقام مقاوم است . سمپاشی محصول با گل گوگرد یا تركیبات قارچ كش دیگر در صورت اقتصادی بودن مؤثر است . برداشت:رسیدگی دانه ها بتدریج و از خارج طبق آغاز و بسمت داخل ادامه می یابد . برداشت زود هنگام موجب افت عملكرد و تأخیر در برداشت موجب ریزش و افزایش خسارت پرندگان ، بخصوص گنجشك می گردد . بطور كلی ، برداشت هنگامی انجام می شود كه پشت طبق به رنگ زرد مایل به قهوه ای درآمده و برگكهای كناری طبق قهوه ای شده باشد . موارد استفاده: دو مصرف اصلی دانه آفتابگردان بصورت روغن گیری و مصرف آجیلی است .انواع آجیلی دانه درشت تری نسبت به انواع روغنی داشته و حدود 25 تا 20 در صد روغن دارد . میزان پروتئین دانه در آفتابگردان حدود 17 درصد است . ظاهراً هر چه دوران رسیدگی دانه با هوای خنك تری روبرو گردد بر درصد اكسید چرب اشباع لینولائیك در روغن اضافه می شود و بر ارزش غذایی آن افزوده می گردد . ساقه آفتابگردان فیبر زیادی داشته و در صنعت كاغذ سازی و تهیه سلولز مصرف دارد . ساقه از نظر ازت ، كلسیم و پتاسیم نیز غنی است و اضافه كردن آن به خاك موجب افزایش ماده آلی و حاصلخیزی خاك می گردد .

كلیات گیاه شناسی

هنگانیکه از گیاه آفتاب گردان سخن بمیان می آید معمولا تخم آفتاب گردان در ذهن تداعی می شود زیرا که همه ما با تخم آن آشنایی دریم چه که بمصرف تغذیه پرندگان می رسد و یا خود از آن استفاده می کنیم ولی تمام قسمت های این گیاه آفتاب پرست از  ریشه و ساقه و شاخه و گل آن گرفته تا مغز ساقه آن درای خواص بسیاری است .

سرخ پوستان آمریکا این گیاه را بخاطر تخم آن که بمصرف غذا میرسد میکاشتند و پرورش می دادند .

آفتاب گردان گیاهی است یکساله و تا حدود سه متر رشد می کند . گل آندرشت و زیبا و بقطر 35 سانتیمتر می باشد . در وسط گل قرمز رنگ آن دایره ای قهوه ای رنگ وجود دارد  که تخم های آفتاب گردان دودارور آنرا گرفته اند . این گیاه در اکثر نقاط دنیا وجود دارد . از تخم آفتاب گردان روغن گرفته می شود که اشباع نشده است و برای پخت و پز مناسب است .

تركیبات شیمیایی:

تخمه آفتاب بسیار مقوی است درای 24% مواد پروتئینی ، 47% روغن ، 20% مواد هیداروکربن ، 8% فسفر ، 9% پتاسیم و بغیر از این مواد درای ویتامین های A و B  نیز می باشد .

روغن تخم آفتابگردان درای 70% اسید لینوئیک و مقدری فسفو لیپید و ویتامین E  می باشد بهمین دلیل چربی خون را پائین آورده و کلسترول را تنظیم می کند .

خواص داروئی:

اسانس گل آفتاب گردان برای التیام زخم ها و پائین آوردن فشار خون بکار می رود . اسانس برگ های آفاب گردان خاصیت میکروب کشی درد . در طب قدیم ایران  و در طب چینی از تمام قسمت های گیاه آفتاب گردان استفاده می شود .

در موردزیر می توان از این گیاه استفاده کدر و از خواص درمانی آن برخوردار شد .

1) زنگ زدن گوش : مغز ساقه آفتاب گردان را در آب جوش ریخته و مانند چائی دم کنید و روزی سه فنجان از این چاوی بنوشید .

2) تقویت معده و پائین آوردن فشار خون : 30 گرم برگهای خشک آفتاب گردان را دم کنید و سه فنجان  در روز بنوشید .

3) سرگیجه ف ورم صورت ، آب آوردن بدن و تسریع زایمان : 20 گرم از گلهای خشک آفتاب گردان را در آب جوش دم کنید و روزی سه فنجان از این دم كرده را بنوشید .

4) درد معده ، بماریهای دستگاه ادراری ، یبوست : 30 گرم ریشه خشک شده آفتاب گردان را در آب جشو ریخته و مدت 5 دقیقه بگذارید بجوشد یک فنجان از آنرا سه بار در روز بنوشید .

5) آرتروز و ورم پستان : هنگامیکه آفتاب گردان گل می دهد طبق گل ( قسمت پائیت گل که مانند بشقابی است) را جدا كرده و در آّ انداخته آنقدر بجوشانید که شیره چسبناکی باقی بماند و سپس  این شیره را روی مفصل های دردناک بمالید و ماساژ دهید درد آرتروز برطرف می شود . برای درمان ورم پستان در زنان شیر ده طبق گل را هنگامیگه گل دانه داده است جدا کنید و در یر آفتاب خشک كرده و سپس تکه تکه كرده و بو ( سرخ کنید ) دهید . که کاملا قهوه ای شود و بعد آنرا خورد كرده بصورت در دارورید و این پودر را در آب جوش که کمی شکر به آن اضافه كرده اید ریخته و این شربت را به مریض بدهید تاشفا یابد .

6) اسهال خونی : برای درمان ساهال خونی تخم آفتاب گردان را ( بمقدر 30 گرم ) در آب ریخته و حدود یکساعت با حرارت ملایم بپزید سپس آنرا با نبات یا قند شیرین كرده و به مریض بدهید .

7) سردردی که همراه با سرمخوردگی است : 30 گرم تخم آفتاب گردان را در دو لیوان ریخته و بگذارید بجوشد تا نصف لیوان آن باقی بماند و این جوشانده را دوبار در روز بنوشید .

8) بیماری فتق : 30 گرم ریشه تازه آفتاب گردان را با آب وشکر قهوه ای بجوشانید و یان جوشانده را سه بار در روز بنوشید .

9) سنگ کلیه : حدود یک متر از مغز ساقه آفتاب گردان را در دو لیوان آب ریخته و بگذارید آهسه بملایمت بجوشد تا مقدر آن به نصف لیوان تقلیل یابد آنگاه بمدت یک هفته و روزی یکبار آنرا بوشید تا از شر سنگ کلیه راحت شوید .

10) زخم ، بریدگی و جراحت : مغز ساقه آفتاب گردان را باید له کدر و مانند پماد روی زخم  جراحت گذاشت که خونریزی را بند می آورد و بهبودی را تسریع می کند . سعی کنید گیاه آفتاب گردان را در حیاط خود بکارید و از خواص درمانی آن استفاده کنید .

تخم آفتاب گردان را می توانید از مغازه های برخی از داروخانه ها   خریدری کنید . البته تخم آفاب گردان را باید بصورت خام استفاده کنید چون بو داده و نمک زده آن درای خواص ذکر شده در این مبحث نمی باشد .

طرز استفاده:

به مبحث نسخه پیچی گیاهان دارویی برای بیماری مورد نظر مراجعه نمایید

مضرات :

مضرات خاصی برای آن بیان نشده است .

روغن آفتاب‌گردان

روغن آفتاب‌گردان روغنی است که از دانه‌های روغنی گل آفتابگردان استخراج می‌‌کنند. از این روغن برای مصارف خوراکی استفاده می‌شود.

این روغن، یکی از روغن‌های رایجی است که برای سرخ کردن و پخت و پز مواد غذایی، کاربرد گسترده‌ای دارد. پس از آن که از دانهٔ آفتاب‌گردان روغن گرفتند، کنجاله آن را برای خوراک دام مورد استفاده قرار می‌‌دهند.

امروزه دانه گل‌های آفتاب‌گردان را تغییرات ژنتیکی داده‌اند و با استفاده از اصلاح نباتات، بذرهای مرغوب‌تر و در نتیجه، گل‌های بهتری تولید کرده‌اند که هم بارآوری بهتر داشته و هم در برابر بیماری‌ها و آفت‌های گیاهی مقاوم‌تر باشند.

روغن آفتاب‌گردان حاوی اسیدهای چرب اشباع شده (۵ تا ۱۶ درصد) بوده و باقی اشباع نشده می‌باشد.