مبانی نظری انواع مشارکت و مشارکت اجتماعی

معرفی مبانی نظری فصل دوم پایان نامه بررسی انواع مشارکت و مشارکت اجتماعی

بخشهایی از متن مبانی نظری

تاریخچه مشارکت

اگر چه مشارکت به عنوان یکی از مفاهیم علوم اجتماعی از نیمه دوم قرن بیستم به طور جدی مورد توجه و بحث صاحبنظران علوم اجتماعی قرار گرفته است، ولی تاریخ دیرینه ای دارد. مشارکت به معنای عام آن قدمتی به اندازه تاریخ انسان دارد، چرا که بقا نوع انسان در گرو همکاری و همیاری آن ها با یکدیگر در مقابله با حوادث طبیعی و حیوانات از یکسو و در دوستی خانواده، همسر و فرزندان و گروه های همنوع خویش از سوی دیگر بوده است. مثلا در دوره هایی از تاریخ، مشارکت انسان ها به صورت شکار دسته جمعی حیوانات و یا فعالیت های مشترک روی زمین های کشاورزی بوده است. مشارکت در حیات اجتماعی، باعث تکوین و استمرار جامعه انسانی و مظاهر آن و نیز گسترش و عمق نهادهای اجتماعی نظیر خانواده، اقتصاد، سیاست، آموزش و پرورش و... شده است. همه عناصر و اجزا جامعه انسانی در پرتو مشارکت و همکاری مشترک بین انسان ها و گروه های اجتماعی تکوین یافته و در طول تاریخ حیات انسانی بر عمق و وسعت آن افزوده شده است.

با آنکه در مورد خاستگاه مشارکت نزد صاحب نظران اختلاف نظر وجود دارد، برخی آن را ناشی از ضرورت ها و برخی دیگر آن را ناشی از فطرت طبیعی انسان می دانند، در هر صورت نقش و کارکرد مشارکت به عنوان یک فرایند اجتماعی انکار ناپذیر است. در عصر حاضر نیز مشارکت و همکاری آزادانه اساسی ترین و بنیانی ترین عامل توسعه پایدار است.

تعریف مشارکت اجتماعی

برای تعریف این مفهوم باید ابتدا حوزه اجتماعی را توصیف کرد و آن را از دیگر حوزه ها تمیز داد. زیرا معنای اصطلاح مشارکت اجتماعی اساسا در کلمه دوم آن یعنی اجتماعی نهفته است. باید دید لفظ اجتماعی به چه معناست؟ آیا جنبه های غیر اقتصادی مشارکت را دربر می گیرد؟ آیا مفهوم متکامل تر مشارکت اقتصادی رفاهی است؟ یا اینکه از عرصه های فرهنگی و اقتصادی متفاوت است؟ آشکار است که تفکیک کامل و دقیق بخش های مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی یک نظام کلی و ارائه تعریف برحسب هر یک از بخش ها کاری دشوار است. با این وجود نیاز به ارائه تعریف مشخص و مدون از مشارکت اجتماعی احساس می شود. به همین منظور تعریف های متعددی از مشارکت اجتماعی را که هر کدام بر جنبه خاصی تاکید دارند در اینجا ذکر می کنیم.

مشارکت اجتماعی فرایندی است مبتنی بر حضور آگاهانه و فعال فرد، به عنوان عضو جامعه، در صحنه های اجتماعی و ایفای نقش یا نقش های اجتماعی که به وی حصول می شود و در قالب رفتارهای فرهنگی، سیاسی و اقتصادی بروز می کند.

پریتی، بر اساس تجزیه و تحلیل خود از مشارکت اجتماعی، که طی بیش از پانزده سال تحقیق بر روی پروژه های موفق و ناموفق در کشاورزی انجام داد، نتیجه گرفت که وقتی مشارکت اجتماعی به سوی مشارکت متقابل و تعاملی پیش می رود، احتمال پایداری توسعه در زمینه مورد نظر بیشتر است.

مشارکت اجتماعی، شرکت داوطلبانه، ارادی و آگاهانه است که برایند آن توسعه و بهتر شدن زندگی و حیات اجتماعی است. مقید نمودن تعریف مشارکت اجتماعی به خصایص شرکت داوطلبانه، ارادی و آگاهانه، این نوع فعالیت ها را از فعالیت های معمولی و روزمره زندگی که ممکن است بنای آن بر تبعیت نیاندیشیده و تحمیلی و از قیود سنت ها و تعین های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی باشد، جدا می کند. در واقع مشارکت اجتماعی، مشارکت داوطلبانه، آگاهانه و جمعی عاملان خصوصی در حوزه عمومی است، که از طریق کنش های متقابل مستقیم و غیر مستقیم شهروندان در مقیاس وسیع با فعالیت های محلی، نهادهای جامعه مدنی، دولت و... به منظور نفوذ تاثیرگذاری بر فرایند تصمیم گیری ها و یا تعقیب اهداف عمومی تحقق می یابد...

فهرست مطالب مبانی نظری

تاریخچه مشارکت

معنا و مفهوم مشارکت

انواع مشارکت

انواع مشارکت برحسب چگونگی عضویت یا کیفیت و همکاری مردم

انواع مشارکت برحسب موضوع

تعریف مشارکت اجتماعی

نظریه ها و مدل های مشارکت

نردبان مشارکت شهروندی آرنشتاین

نظریه های مشارکت شهروندی و اجتماعی

منابع